Medicijnresten in ons water? Maakt dat ons beter of juist ziek? De Nederlandse bevolking wordt steeds ouder en gebruikt daardoor steeds meer medicijnen. De resten daarvan, momenteel zo’n 140 ton per jaar, komen via het riool en de waterzuivering in onze sloten en rivieren terecht. Dat is slecht voor de waterkwaliteit en voor het leven in en rond het water. Ook in het Rijk van Nijmegen speelt dit probleem. “Uit metingen van de waterbeheerders blijkt dat voor een aantal medicijnresten hogere concentraties worden aangetroffen dan de concentratiegrens die veilig is voor waterorganismen. Via het oppervlaktewater en het grondwater komen medicijnresten vervolgens in het drinkwater terecht. “Gelukkig is de drinkwaterkwaliteit nu nog niet in het geding, maar deze komt wel steeds meer onder druk te staan”, vandaar dat het hoogste tijd wordt om maatregelen te treffen” aldus Gert Siemons, medeorganisator van het Watercafé op dinsdagavond 26 februari in het Kulturhus in Beek. “We willen die avond dit onderwerp verder uitdiepen en met belanghebbenden discussiëren over mogelijke concrete maatregelen, om dit probleem zo hoger op de politieke agenda te krijgen.

Programma Water Natuurlijk Watercafé, 26 februari in het Kulturhus in Beek

• 19:30 uur –       Inloop met koffie en thee
• 20:00 uur –      Opening door Cathy van Beek, korte uitleg door Hennie Roorda, Heemraad/lijsttrekker WaterNatuurlijk Rivierenland, over de aanpak in Rivierenland.
• 20:20 uur –      Marc de Rooy, ministerie van I&W, over de landelijke ketenaanpak medicijnen in water.
• 20:40 uur –      Kees kramers, hoogleraar klinische farmacologie, over medicijnen in     ons milieu en wat we er nu al aan kunnen doen
• 20:50 uur –      Cathelijn Aukes, huisarts, over hoe dit werkt in de praktijk
• 21:00 uur –      Debat met lokale politici/artsen/apothekers en bewoners
• 21:30 uur –      Borrel

 Achtergrond informatie

Hoe komen medicijnresten in het water

Jaarlijks komt minstens 140 ton resten van medicijnen via het toilet en de in het oppervlaktewater terecht. De rioolwaterzuivering haalt niet alle resten van geneesmiddelen uit het water, waardoor deze op het oppervlaktewater worden geloosd. Ook komen medicijnresten in het grondwater voor. Via het grondwater en het oppervlaktewater komen medicijnresten vervolgens in het drinkwater terecht. “Gelukkig is de drinkwaterkwaliteit nu nog niet in het geding, maar deze komt wel steeds meer onder druk te staan”, geeft Gert Siemons aan. Siemons, voormalig huisarts en kandidaat voor Water Natuurlijk voor de komende Waterschapsverkiezingen op 20 maart, maakt zich al langere tijd zorgen over dit probleem. “Door een stijgend medicijngebruik als gevolg van vergrijzing en door langdurige lage waterstanden als gevolg van klimaatverandering zal het probleem waarschijnlijk alleen maar groter worden. Bovendien gaat het om grote hoeveelheden. Ter vergelijking; de hoeveelheid geneesmiddelen (140 ton) is beduidend meer dan de hoeveelheid gewasbeschermingsmiddelen die we in het oppervlaktewater vinden (17 ton). “Dat maakt de noodzaak om iets aan dit probleem te doen alleen maar groter”, vervolgt hij. “Hoogste tijd dus om maatregelen te gaan treffen”. 

Schadelijke effecten

Op de vraag wat de effecten van deze medicijnresten in het water zijn, antwoordt Siemons: “Uit metingen van de waterbeheerders blijkt dat voor een aantal medicijnresten hogere concentraties worden aangetroffen dan de concentratiegrens die veilig is voor waterorganismen. Dit betreft bijvoorbeeld diclofenac (pijnstiller), azythromycine, clarithromycine en sulfamethoxazol (antibiotica), metformine (ouderdoms- en overgewichtsuikerziekte) en carbamazepine (een anti-epilepticum). Deze medicijnresten hebben invloed op de planten en dieren die in het water leven. Zo kunnen pijnstillers het weefsel van vissen beschadigden, zorgen anticonceptiemiddelen voor geslachtsverandering bij vissen en kan antipsychotica het gedrag van kleine waterkreeftjes en vissen veranderen. Ook blijkt uit recentelijk onderzoek van het wetenschappelijke instituut NIOO-KNAW dat medicijnen die wij als mensen gebruiken, de signaalwerking onder water kunnen verstoren. Net als planten op het land communiceren planten en dieren onder water ook via een soort signaalstoffen. Vergelijk het met onze eigen neurotransmitters, oftewel de boodschapperstoffen in onze hersenen. Zaken die van levensbelang voor het waterleven, zoals het vinden van voedsel of een geschikte partner of het ontwijken van vijanden, kunnen dus ernstig verstoord raken. Met alle gevolgen van dien. Het lijkt het er steeds meer op dat medicijnen die ons beter maken, het waterleven juist ziek maken.”

Groesbeek ook een hotspot

In 2017 is een landelijke hotspotanalyse uitgevoerd. Dit is een analyse, die laat zien waar en op welke rioolwaterzuiveringen de kwaliteit van het oppervlaktewater het meest wordt beïnvloed en waar het zinvol kan zijn om maatregelen te nemen. De rioolwaterzuiveringsinstallatie in Groesbeek is één van die landelijke hotspots. Waterschap Rivierenland is nu plannen aan het ontwikkelen om op deze rioolwaterzuivering een extra trap te plaatsen, die medicijnresten uit het afvalwater gaat zuiveren. Maar daarmee zijn we er nog niet stelt Siemons. “We moeten niet alleen zuiveren aan de achterkant, maar de kunst is er ook voor te zorgen dat er zo weinig mogelijk medicijnresten in ons milieu/water terecht komen”. “Want wat er niet in komt, hoef je er ook niet uit te halen”, aldus Siemons.