17 juli 2021

Hoogwaterbericht Rijn en Maas zaterdag 17 juli

Hoogste stand in Maasgolf passeert nu Venlo

Bij aankomst in Nederland bedroeg de afvoer in de hoogwatergolf ca 3.150 m3/s, vrijwel hetzelfde als in 1926 en 1993. Onderweg in de Grensmaas zette de golf flink wat water opzij en nabij Maasbracht bedroeg de afvoer in de golf al weer iets minder dan 3.000 m3/s. Ook in het brede Maasplassengebied kon de afvoergolf nog wat afnemen in omvang, maar de Roer voerde daar ook nog erg veel water aan (ca 250 m3/s), waardoor de hoeveelheid water weer toenam tot iets boven de 3.000 m3/s. 

Verder naar het noorden is er nog maar weinig aanvoer te verwachten vanuit de zijbeken en vooral in het brede traject tussen Arcen en Gennep kan de hoogwatergolf dan nog weer wat water kwijt, zodat de afvoer weer tot onder de 3.000 m3/s zal zakken. De golf lijkt daarmee veel op die van 1993, die uiteindelijk ook ca 10% kleiner benedenstrooms aan kwam. Het opzij zetten van het water betekent echter ook dat de golf er langer door aanhoudt; het water moet immers wel allemaal naar benedenstrooms afgevoerd worden.

Ook al lijken de golven van 2021 en 1993 op elkaar wat de afvoeren betreft, de waterstanden van plaats tot plaats verschillen wel sterk tussen deze twee hoogwatergolven. In het kort komt het er op neer dat op plaatsen waar de rivier verruimd is door de uiterwaarden te verlagen (bv in de Grensmaas) of oude armen aan te takken (bv bij Ooijen-Wanssum) of het zomerbed van de rivier te verruimen (bv bij Mook en bij Velden) de waterstanden nu lager uitpakken dan in 1993.

Op andere plaatsen, waar de waterveiligheid vooral dmv nieuwe dijken en kaden is geregeld kan het ook zijn dat de waterstanden nu juist hoger uitpakken dan in 1993. Zo is bijvoorbeeld bij St Pieter in het zuiden van Maastricht de waterstand dit keer bijna 45 cm hoger opgelopen dan in 1993 en ook bij Maaseik, waar veel nieuwe dijken zijn aangelegd en de rivier zelf maar weinig is verruimd, liep de waterstand nu vele decimeters hoger op. Bij de aanleghoogte van deze dijken is hier echter rekening mee gehouden.

In Roermond en Venlo is er sprake van een combinatie van effecten, er zijn hier nieuwe dijken aangelegd, maar ook heeft de rivier meer ruimte gekregen en zien we dat dat waterstand, ondanks de extra aanvoer uit de Roer, toch flink lager uitvalt dan in 1993. Verder stroomafwaarts zal dit beeld naar verwachting hetzelfde zijn. De standen van 1993 zijn daarom daar een goede indicatie van wat er nog komen gaat.

Voor de bedijkte delen in dit gebied is het gebied waar de golf nog onderweg is, is het wel spannend. Een deel van de dijken in dit gebied is nog niet extra versterkt en heeft een hoogte die gebaseerd is op de waterstand uit 1993 plus ca 25 cm overhoogte. Op plaatsen waar de rivier niet ook verruimd is, zal het water daarom tot dicht onder de kaderand komen en voor de bewoners zijn dat spannende momenten.

Andere dijktrajecten zoals bv bij de stad Venlo zijn al wel versterkt en daarbij is uitgegaan van grotere hoogwaters. Op deze plaatsen blijft het water ruim onder de kruin van de kade. Ook dan zal het vaak nog spannend zijn, want het is de eerste keer dat deze dijken zo op de proef worden  gesteld, maar in principe zouden ze ruim sterk genoeg moeten zijn.

Zodra de watergolf het Brabant/Gelderse deel van het Maasdal in loopt, verandert de situatie weer. Dit gebied is vanouds bedijkt en de dijken hebben hier een veel hogere norm, waarbij uitgegaan is van afvoeren van meer dan 4.000 m3/s. Het huidige hoogwater blijft daar ruim onder.

Ondertussen is de afvoer in Eijsden al weer ongeveer gehalveerd en de waterstanden zijn daar al weer meer dan 2 meter gedaald. Deze sterke daling is nu ook in de Grensmaas aangekomen en ter hoogte van Maaseik is de waterstand nu ook al weer meer dan 1 meter gedaald. In het maasplassengebied zal de daling wat langzamer verlopen omdat ook al het water dat de rivier hier geparkeerd heeft in de plassen nu wel mee gaat stromen naar benedenstrooms. Maar ook hier zal later op de dag de snelle daling zich inzetten. Vanaf Venlo duurt dat nog een dag voordat de sterkere daling inzet en in de Bedijkte Brabants/Gelderse Maas zal het nog ruim een dag later zijn.

Rijn stijgt vandaag nog langzaam, maar stand blijft flink achter bij eerdere verwachting

In de Rijn is het hoogwater van een andere orde. De Rijn is ook een veel groter riviersysteem en het gebeid met zware regenval besloeg een veel kleiner percentage dan bij de Maas. Toch bereikt ook de Rijn een voor de tijd van het jaar uniek hoge stand.

Het zwaar getroffen gebeid in de driehoek Aken-Dordmund-Trier watert zowel direct op de Rijn af (oa via de Ruhr, Ahr en Erft) en indirect via beken (Prum, Sure, Saar etc) die eerst in de Moezel uitmonden en daarna in de Rijn. In al deze beken steeg het waterpeil tot historische hoogten, soms zelfs twee maal meer dan ooit eerder gemeten. Dat is vaak meer dan waar in enige toekomstverwachting ooit van werd uitgegaan. 

Het water vanuit de direct op de Rijn afwaterende beken was al snel in de Rijn en bereikte deels eergisteren Nederland al. Inmiddels is het meeste water uit deze golven zelfs al weer bij Lobith gepasseerd. Het water vanuit de Moezel is zo’n 1,5 tot 2 dagen langer onderweg en komt vanaf nu pas aan.

De golven vanuit al deze beken vallen daarom wat minder samen dan eerder verwacht. Ik baseer me dan altijd op de Duitse waterbeheerders. Eergisteren was het nog lastig in te schatten hoe hoog de gezamenlijke afvoer van alle zijbeken en de Rijn zelf zou gaan worden en zat men aan de hoge kant. Inmiddels is de golf Keulen gepasseerd en is duidelijk dat de waterstand bij Lobith tot ca 14,25 m zal stijgen; de afvoer zal waarschijnlijk net onder de 7.000 m3/s blijven. Van een zeer hoge waarde van 14,75 is dus geen sprake meer.

Bij 14,25 overstroomt nog altijd het grootste deel van de uiterwaarden, maar vooral in het bovenste deel van het rivierengebied nabij Nijmegen en Arnhem zullen de zomerkaden vaak net hoog genoeg zijn om dit water te keren. Verder stroomafwaarts overstromen veel uiterwaarden al vanaf 14 m of 13,75 m Lobith, dus die plaatsen gaan zeker overstromen, als dat al niet gebeurd is.

Als de golf zondag Lobith passeert blijft de afvoer nog een aantal dagen aan de hoge kant. In Zwitserland is donderdag en vrijdag namelijk ook erg veel regen gevallen en in de Bovenrijn moet de hoogste stand zelfs nog bereikt worden. De afvoer in de golf bedraagt daar ongeveer 4.000 m3/s en het duurt nog ca 5 tot 6 dagen voordat dat water in Nederland arriveert.

Ondertussen zullen de andere zijrivieren van de Rijn, waaronder de Moezel, al weer ver gezakt zijn en daarom zal van deze golf weinig meer te merken zijn. Het zorgt er alleen voor dat de waterstand niet zo snel daalt de eerste tijd en dat het ook lang zal duren voordat ondergelopen uiterwaarden weer leeg kunnen stromen. Volgens de huidige verwachting duurt het tot ca. 21/7 voordat de 13 m weer onderschreden wordt, tot 25/7 voor de 12 m en tot 28/7 voordat ook de 11 m is bereikt. Pas dan zal de rivier overal weer terug zijn gezakt in zijn zomerbed.