De Stichting tot behoud van Monument en Landschap in de gemeente Ubbergen hield zaterdag haar voorjaarsbijeenkomst met een lezing door Jan Engelen, over de Zandpol in Leuth en door Jan van Eck, over de Thornsche Molen. De Stichting houdt elk jaar een voorjaars en een najaarsbijeenkomst en deze keer was de voorjaarsbijeenkomst in zaal de Rosmolen in Leuth. Voor een volle zaal vertelden beide sprekers vol enthousiasme over hun onderwerp, waarbij Jan Engelen, als oud bewoner van de Zandbult regelmatig werd aangevuld door zijn, eveneens in de zaal aanwezige, zus. zie de foto’s.
De Zandpol
Lezing door Jan Engelen
“De Zandpol” is een voormalige buurtschap, gelegen tussen Botsestraat en Duffeltdijk op de grens van Leuth met Kekerdom. Als eind 19e, begin 20ste eeuw de steenfabricage komt opzetten, zijn er veel arbeiders nodig. Immers alles verloopt nog met man- en handkracht. Die arbeiders zijn er niet in de dan dunbevolkte polderdorpen Leuth en Kekerdom. De oplossing wordt gevonden in het aantrekken van hele gezinnen – soms zelfs families – uit onder meer de Over Betuwe. Niet de overheid maar de werkgever – in dit geval de ‘steenbaas’ – moet voor woonruimte zorgen. En zo verschijnen er meestal “in the middle of nowhere” buurtschappen. Zo is ook de Zandpol begin 20ste eeuw gebouwd. In totaal 12 huizen, waarvan een aantal dubbele. Op z’n top wonen er en leven er in de jaren veertig van de vorige eeuw ruim 200 personen. De mannelijke bevolking werkt allemaal op de “d’n oven” van Terwindt en Arnzt (T &A) in Kekerdom en Erlecom. De afstand naar beide steenovens kan te voet worden afgelegd. Bij de bevrijding van Leuth en Kekerdom tijdens operatie “Veritable” in februari 1945, is de Zandpol volledig verwoest.
Na oorlog en evacuatie hebben een aantal woningen nog als noodwoning dienst gedaan. Doch uiteindelijk is de gehele “Bult” zoals deze buurtschap in de volksmond heette gesloopt en zijn de woningcontingenten toegewezen aan het dorp Leuth. Daar woont thans de vierde generatie nazaten van de eerste “Bultbewoners”.
Thornsche Molen
Lezing door Jan van Eck
De buurtschap Thornsche Molen dankt zijn naam aan de gelijknamige unieke kokerkorenmolen die het middelpunt van de buurtschap vormde. Hoog aan de Kapitteldijk onder Wercheren / Persingen is de molen eeuwenlang een markant punt.
De wieken reiken tot 22 meter hoogte. Thorn komt van Toren. Dat was de molen van oorsprong dan ook: een verdedigingstoren precies op de grens van het hertogdom Kleef met het hertogdom Gelre. Vaak is er strijd geweest op en om die grens. En even vaak werd de toren verwoest. De Thornsche Molen heeft ook nadien nog enkele malen een verwoesting ondergaan. Tweemaal – in de jaren dertig en veertig – als gevolg van zware storm. Beide keren vond restauratie plaats van deze landelijke bekende molen. De derde maal was de oorlog schuld aan de verwoesting. Tijdens hevige gevechten die volgden op de operatie Market Garden in september 1944, lag de Thornsche Molen midden in de frontlijn. Molen en buurtschap werden volledig verwoest en niet hersteld. Molenaar Jan Vierboom bouwde een elektrisch aangedreven maalderij aan de Hezelstraat in Ooij. Een stichting ijvert er thans voor om deze eens unieke molen te herbouwen op de grens van Nederland met Duitsland.