De ontdekking van Herwen-Hemeling. Een Romeins heiligdom is vanaf 24 juni te zien. Op maandag 20 juni maakten Provincie Gelderland en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed bekend dat er een compleet en relatief ongeschonden Romeins heiligdom is ontdekt in Herwen-Hemeling (gemeente Zevenaar), vlakbij UNESCO Werelderfgoed Romeinse Limes. Uit onderzoek van archeologisch bureau RAAP blijkt dat er meerdere tempels hebben gestaan. Vanaf vrijdag 24 juni t/m 30 september laat Museum Het Valkhof in Nijmegen de topstukken uit de vindplaats zien in de tentoonstelling De ontdekking van Herwen-Hemeling. Een Romeins heiligdom.

 

Goden en hun tempels. In Herwen-Hemeling hebben de Romeinse soldaten vanaf de 1e eeuw tot de 4e eeuw tot hun goden gebeden. De plek was bijzonder: bij de splitsing van de Rijn en de Waal lag al een verhoging in het landschap, die kunstmatig nog iets hoger is gemaakt. Bovenop dit heuveltje stonden twee, en misschien nog meer, tempels. Een daarvan was een Gallo-Romeinse omgangstempel met kleurig beschilderde muren en een pannendak. Een paar meter verderop stond nog een tempeltje, ook met fraai beschilderde muren. Bijzonder zijn de resten van enkele tientallen votiefstenen (kleine altaren) die zijn geplaatst door hooggeplaatste soldaten om een bepaalde gelofte in te lossen. De stenen zijn gewijd aan Hercules Magusanus, Jupiter-Serapis en Mercurius. Een grote stenen put had mogelijk ook een bijzondere functie: een stenen trap leidde naar beneden, het water in. Rondom de tempels brandden af en toe flinke offervuren, waarvan de haardkuilen zijn teruggevonden.

Eerdere heiligdommen in Nederland. In Nederland zijn meerdere Romeinse heiligdommen bekend, maar dit is de eerste tempel die pal op de grens van het Romeinse rijk (Limes) in Nederland is gevonden. De tempels van Elst, Nijmegen, Empel en Aardenburg zijn inmiddels bekende voorbeelden. Het heiligdom in Herwen-Hemeling is bijzonder om een aantal redenen. Nog nooit eerder is in Nederland zo’n compleet complex gevonden met een tempelgebouw, votiefstenen en kuilen met resten van offers. Daarnaast is de hoeveelheid kalkstenen sculptuurfragmenten ongekend. De locatie is eeuwenlang in gebruik geweest en zo’n lange gebruiksduur is uitzonderlijk. Herwen-Hemeling is heel compleet. Verschillende Romeinse gebouwen zijn in latere perioden namelijk regelmatig verwerkt als een praktische voorraad kant-en-klare stenen die opgingen in toenmalige bouwprojecten. Dat is hier veel minder gebeurd. Votiefstenen, sokkels, een stenen put, delen van beelden het is er allemaal nog.

Biddende officieren langs de Limes. Het heiligdom is vooral in gebruik geweest door soldaten. Dat is te zien aan de vele dakpanstempels: de dakpanindustrie was in die tijd een activiteit van het leger. Daarnaast zijn er veel onderdelen van paardentuig, onderdelen van harnassen, en bijvoorbeeld speer- en lanspunten gevonden. Tientallen votiefstenen zijn opgericht door hoge officieren uit het Romeinse leger. Ze bedankten daarmee een god of een godin voor het vervullen van hun wens. Dat hoeft niet eens het winnen van een veldslag te zijn: een verblijf in deze noordelijke streken overleven, soms ver van huis, was al reden genoeg om dankbaar te zijn.

De wereld in Zevenaar. Wat het heiligdom van Herwen-Hemeling goed laat zien, is hoeveel migratie er in die tijd plaatsvond. De manschappen die hier een offer kwamen brengen, waren in Hongarije geweest, in Spanje en Afrika. En ze namen hun goden met zich mee…

Zichtbaar voor het publiek. Provincie Gelderland is partner in UNESCO Werelderfgoed Romeinse Limes. Erfgoedgedeputeerde Peter Drenth: “Gelderland is onverwachts een bijzondere Romeinse vindplaats rijker. Een waardevolle toevoeging aan ons verhaal over Romeinse Limes. We gaan nu deze prachtige vindplaats zo goed mogelijk onderzoeken en laten zien aan de inwoners van Gelderland.”  

De ontdekking van Herwen-Hemeling. Een Romeins heiligdom is vanaf vrijdag a.s. tot en met 30 september te zien in Museum Het Valkhof in Nijmegen.